تجارت جهانی: آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد به رغم تمام مزایایی که برای تولید در مناطق آزاد لحاظ شده، سهم این مناطق از تولید کشور به یک درصد هم نمی‌رسد. این در حالی است که در سوی دیگر شهرک‌های صنعتی با اینکه هیچ‌گونه ردیف بودجه‌ای در قانون بودجه امسال نداشتند و ظاهرا با مشکلات زیرساختی بسیاری هم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، موفق شدند سهم بیشتری از تولید کشور را، نسبت به مناطق آزاد، به خود اختصاص داده‌اند.
اینکه «چرا تولیدگرایی در شهرک‌های صنعتی از تولید در مناطق آزاد بهتر است؟»سوالی است که جواد معصومی، مدیرعامل سابق منطقه آزاد اروند، در گفت‌وگو با تجارت جهانی به آن پاسخ می‌دهد.
جواد معصومی، درباره اینکه اساسا چرا سهم تولید در مناطق آزاد زیاد نیست، عنوان میکند: لازم است زیرساخت‌های قانونی، فنی، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری افزایش تولید در مناطق آزاد وجود داشته باشد که بتوان انتظار رونق تولید در این مناطق را داشت. اگر قانون چگونگی اداره مناطق آزاد را مطالعه کنید و فرایندهایی که در مناطق اعمال می‌شود را نیز مشاهده کنید، درمی‌یابید که رویکرد هیچ کدام افزایش و رونق تولید در این مناطق نیست. ما تنها در حال ایجاد رانتی در این مناطق هستیم که لزوما منجر به تولید نمی‌شود. تولیدکننده زیرساخت میخواهد نه فقط معافیت مالیات. این زیرساخت‌ها هم اصلا در مناطق آزاد وجود ندارد.
او معتقد است که هدف از شکل‌گیری مناطق آزاد بیشتر بحث توسعه بازرگانی، صادرات و صادرات مجدد است و مقوله تولید در درجه اول اهمیت در مناطق آزاد نیست. معصومی اضافه میکند: اکنون تمام موانعی که در سراسر کشور پیش روی تولیدکنندگان است در مناطق آزاد هم وجود دارد. ضمن اینکه چون مناطق آزاد ما در قسمت‌های مرزی هستند، در برخی حوزه‌ها حتی مشکلات بیشتری هم نسبت به سایر نقاط دارند. طبیعتا دوری از مرکز، تامین منابع انسانی و موارد اولیه را با مشکل مواجه میکند مثلا همین حالا تولیدکننده‌ای که در چابهار یا کیش است نسبت به تولیدکننده‌ای که در شهرکی در تهران یا اصفهان کار میکند، قطعا دچار آسیب و مشکل بیشتری است.
معصومی تاکید میکند که آنچه برای مناطق آزاد مهم‌تر است این است که بتوانند تولیدات داخل کشور را صادر کنند و همینطور صادرات مجدد و ترانیت را تقویت کنند.
مدیرعامل پیشین منطقه آزاد اروند می‌افزاید: تولید در دنیای رقابتی امروز با زور پیش نمی‌رود. نمیتوان کالایی را که تولید آن در یک منطقه مزیت ندارد، به زور اقتصادی کرده و تولید کنید. بسیاری کالاها شرایط تولید در مناطق آزاد را ندارند. ضمن اینکه همانطور که عرض کردم مزیت مناطق آزاد در این حوزه نیست، در گسترش روابط تجاری و بازرگانی است؛ تولید در این منطقه نهایت در حد بسته‌بندی و صادرات مجدد است.
مدیرعامل سابق منطقه آزاد اروند حتی اظهار میکند که از نظرش رونق تولید در مناطق آزاد از جهت وزنی اهمیت یکسانی با سایر نقاط کشور دارد و قابل قیاس با یک شهرک صنعتی که برای این کار تعریف شده، نیست.
او توضیح می‌دهد: یک تولیدکننده در شهرک صنعتی مزیت‌های تولیدی بیشتری دارد، مثل نزدیکی به مواد اولیه، نیروی متخصص و فنی کافی و البته در دسترس. برای مثال در منطقه آزاد ماکو چند سال پیش مسئول یک شرکت تولیدی پوشاک میگفت در این منطقه حتی تا حدی مشکل تامین نیروی انسانی متخصص دارد، او صراحتا میگفت نسبت به کسی که در یک شهرک صنعتی در اطراف شهرهای بزرگ است، مزیتی ندارد.
معصومی در نهایت تاکید میکند که باید به ماهیت مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی بازگشت تا بتوان وضعیت را قضاوت کرد؛ از نگاه او شهرک‌های صنعتی تمرکز بیشتری روی مقوله تولید دارند تا مناطق آزاد، درحالی که مناطق آزاد بیشتر به دنبال پتانسیل صادرات محصولات تولیدی داخل هستند. بنابراین باید از مناطق آزاد ابتدا انتظار ترانزیت و صادرات موفق داشت.
